NUTE MAMAWH – RILRU HRISELNA

NUTE MAMAWH – RILRU HRISELNA
Thufingte 17:22; 15:30  Rom 12;9-21
Sawihawnna: Kumin  2014 Kohhran Hmeichhe  ni  a  zir atan kohhran Hmeichhe hruaituten rilru  lam hriselna an  thlang hi a lawmawm hle a,   amaherawhchu   rilru hriselna tih hian a huam zau em avangin kan sawi kim thei dawn lo a ni. Taksa hriselna  lam hi chu mi  tin hian kan ngai pawimawhin kan ngaihven tawh hle a, rilru hriselna lam erawh hi chu a tam zawk chuan kan  la ngaihven vak  lo mai  thei. ‘Rilru hrisel’  tih hi  sawi  fiah  dan  hrang  hrang  a  awm  a, World Health Organization,  (hriselna kawnga khawvel pum huapa hma  latu leh khaikhawmtu ber) in a sawifiah dan chuan, “Rilru hrisel chu  nun  nuam  leh  hahdam, mahni  nihna  leh  theihna inhriatchianna,  nuna  harsatna  lo  thlengte  dawnsawn  leh hmachhawn thiamna, hlawhtling tak leh rah tha tak chhuah tura hnathawh  theihna, midang  tan  leh khawtlang  tana  tangkai nih theihna nun hi a ni” a ti.
Rilru hrisel nun lanchhuah dan: Rilru hrisel tih hian rilru lam damlohna laka fihlim mai a kawk lova, rilru hahna leh harsatna kan nuna lo thleng thin te laka fihlim chauh pawh a kawk hek lo. Rilru hrisel neite chuan anmahniah rilru hrisel zia hrang hrang an nei thin a, chungte chu:
1. Lungawina nun an nei.
2. Dam nuam tihna leh dam chakna an nei a, an nun a hlim thin a ni.
3. An  nuna  harsatna  lo  thleng  thin  te  an  hmachhawn ngamin hlawhtling  takin an sukiang  thin a, harsatnain bawhbeh  chang  nei mah  se,  an  tho  chhuak  leh  a, nunphung pangngaiin an nung leh thei thin.

 4. Thil  thar  zir  chhuah  zel  an  tum  a,  nun  phung danglamna lian tak pawh lo thleng mah se mahni an
in siam rem thei zel thin.
5. An thil tih apiang hi mi tih avang emawa  ti ve mai mai lovin, tih chhan tha tak an nei thin.
6. An  thil  tih an buk tawk  thiam a, hnathawh hun  leh hahchawlh hun te, thil tangkai tih hun leh intihhlim hun  te, midang ngaihsak hun  leh mahni  inngaihsak hun te an hriain an buk tawk thiam thin.
7. Midangte nen inkungkaihna tha an nei thin.
8. Mahni inngaihhlutna leh inrintawkna an nei.
9. Mahni dik lohnaah mawhphurhna an la ngam.
10. An  rilru  put  hmang  leh  chet  dan  an  thunun  thei.
Entirnan, an thinrimna an thunun thei a, tih chhuah
dan kawng  tha ber an ngaihtuah thin.
Engvangin nge nu  ten  rilru hrisel kan mamawh? Rilru hrisel hi mi zawng zawngin kan mamawh a, amaherawhchu hmeichhiate hian kan mamawh bik nia hriain hmeichhiate  leh rilru  lam  hriselna  hi  khawvel  leh WHO  pawhin  a  ngai pawimawh em em a ni. A chhan thenkhatte chu:
1. Rilru lam damlohna hrang hrang, a bik takin rilru nat (stress) avanga damlohna  lo awm  thei  te, entirnan, depression  (nun ngui  leh beidawnna), anxiety disorder(hlauh  nei  natna),  Post-traumatic  stress  disorder (chhiatrupna emaw nun thawng  tu  lian  tak lo awm  thut avang emawa rilru lam harsatna) leh eating disorder (cher duh luattuk avanga ei leh in lama harsatna) te hi mipa aiin hmeichhiaah a letin a tam zawk a ni.
 2. Hmeichhiate hian thla tin thi kan neih theihna chhan hormone pahnih (estrogen leh progesterone) te hi thineih dawn te, nau pai tan te, nau neih zawhah te leh thi hul dawn  te hian a insiam zat hi a danglam vak thin a. Heng hunah te hian rilru lam damlohna hrang hrang hmeichhiate hian kan nei thei a, heng hun lo hmachhawn tur hian rilru hrisel kan mamawh a ni.
3. Khawtlang nunah hmeichhiate dinhmun a hniam zawk avangin mipa aiin harsatna hrang hrang kan  tawk nasa zawk a ni. Kut  thlak, vau, nghaisak,  rahbeh, pawngsual te kan tawk nasa bik a, hengte hian rilru lam harsatna a  thlen nasa em em a ni. Tin, kan dinhmun hniam zawk avangin hmeichhe tam tak hian kan thiamna leh theihnain  tlin  reng mah se kan nih  tur ang kan nih theih  loh avangin rilru  lam harsatna kan nei  thei bawk.
4. Hmeichhiate mawhphurhna  hi  a  sang  hle  thung  a. Chhungkua enkawltu ber kan ni a, tam tak chu sum la  luttu  kan  ni  bawk  a,  kohhran  leh  khawtlanga mawhphurhna hlen  tur a  lo awm bawk a. Chhungkuaa buaipui bik ngai (vohbik, khum beta na) an awm phei chuan nu an hah hle thin a ni. Heng mawhphurhna hrang hrangte hi kan phurh  thiam  loh emaw, heng kara harsatna dangin min  lo  tlakbuak  te hian rilru  lam harsatna awlsam tein kan nei hma bik a ni.
Rilru hrisel neih hlawkna thenkhatte:
1. Nun a pawtsei – Rilru lam zir mite chuan rilru hrisel neih hian nun a pawt sei theiin an sawi a, zir chianna pakhatah  phei  chuan  kum  7.5  velin  nun  a  pawtsei angin an chhut a ni.
2. Taksa  lam hriselna – Taksa  lam hriselna a  thlen a, stroke,  lung  lam natna  leh natna benvawn hrang hrang lakah a veng thei a, heng natna benvawn neite zingah pawh  rilru  hrisel  neite  chu  an  dam  reiin  an  natna pawhin a tibuai nasa lo zawk niin an sawi.
3. Hna an thawk hlawk zawk a, zir laiah pawh an ti tha a, sual kawng an zawh lo bik bawk. Rilru hriselna atana pawimawhte: Rilru hriselna hi amah hian a lo thleng tawp bik lova, taksa hrisel nei tur chuan tih tur leh tih loh tur a awm ang bawk hian rilru hrisel nei tur pawh hian tih ngai tam  tak a awm ve a ni. Thil tul zawng zawng kan tarlang seng lo anga, a pawimawh thenkhat han tarlang  ila.
1. Hlim taka zing thawh: Bul tan that chu a zatve zo an tih  ang  deuh  khan  zing  kan  harh  phata  kan  rilru puthmang hian kan nileng nun a hril thui khawp mai. Zing kan han harh hian, tho peih lo leh sawisel tur zawng chungin kan tho nge hlim leh phur takin kan tho  thin.  Susan Miller-i  chuan  zing  thawha  tih  tur panga,  rilru  hrisel  nei  tura  pawimawhte  a  sawi  a, chungte chu-
(i) Nui phawt mai rawh.
(ii) Lawmthu sawi rawh
(iii) Vawiin hian i nunah thil tha leh lawmawm  thlen beisei rawh.
(iv) Ngaihtuahna  thaloin a  tih ngui hma chein paih bo rawh.
(v) I thil tih tur ngaihtuah rawh. A pawimawh dan a zirin  tih  tum  la,  thil  tam  tak ni khatah  tih  tum
suh. Tichuan  tho  la, hlim  takin  i hun hmang  rawh, a ti a ni.
 2. Taksa lam hriselna ngaih pawimawh: Rilru, thlarau leh taksa hi thawk ho an nih avangin pakhat a hrisel loh chuan a dang hian an tuar thin a ni. Rilru hrisel nei tur chuan taksa lam hriselna ngaih pawimawh a tul  a  ni. Ei  leh  in  kan  taksain  a mamawh  tur  te lehkhabu,  TV,  radio,  internet  atangtea  ngaihven emaw, mi  thiamte  rawn  fo  thin  emaw  a  tha. Kan taksa tichhe thei ei leh in mai bakah zuk leh hmuam laka fihlim te, hreselna in check up zeuh zeuh te hi a pawimawh. Exercise  leh  taksa  sawizawina  lam  hi hlamchhiah miah loh tur a ni bawk. Hei hi thinrimna te leh rilru hahna te tih chhuah nan a that mai bakah hlimna min siamtu ber pakhat (serotonin)  tih hi kan thluakin a tichhuak tam a, nun a hlim phah thin a ni. Mut hun bi neih leh mut that hi a pawimawh bawk a, hna kan thawh pawhin thawh chin tawk hre lek lova thawh  ai  chuan  hahchawlh  hun  insiam  thiam a pawimawh. Mi thiamte chuan taksa leh thluak te hi chawl lova hman ai chuan chawlh zeuh zeuh hian kan thawk thain kan thawk hlawk zawk an ti.
3. Midangte tana tangkai nih duhna rilru put: Mahni tan chauha  inngaihtuah mi chuan rilru hrisel a nei  thei lo. He mi hi engtin nge ka  tan a  tangkai ang  tih aichuan midang tan engtin nge ka tangkai ve theih ang tih rilru pu thinte hi an hlim zawk a ni. Hetiang rilru pu thinte chuan beisei let awm lovin midang tan an inpe thin a, a nuam an ti a, an nun a tihlim thin a ni.Thil beisei let neih vang emaw mi min fak duh vang emaw chauha mi  tanpui hi chuan hlimna aiin  thinrimnaleh beidawnna  te a  thlen duh zawk fo mai, a hriselhran lo. Mi tanpui kan tih hian sum leh paia tanpuiringawt hi rilruah dah lo ila. Kan thiamna leh talentneih  hmang  te,  kan  hun  hmang  te,  kan  tawngkam  te,  kan  tawnhriat  eng  emaw hmang  te, kantawngtaina hmang te pawhin midang tan tanpuitu kanni  thei  a ni. Rilru  lam zir mi   Abraham Maslow-achuan mitinin kan mamawh, a tel lova kan awm theih loh thil chi hrang hrang a sawi zinga pakhat chu fak leh  ngaih  pawimawh  nih  duhna  hi  a  ni. He  kan mamawh  intihhlawhtlin sak hi  tupawhin kan  thei a ni. Mi ngaihdan zawh  te, an  thil sawi ngun  taka ngaihthlak sak  te,  an  hun  ngaih  pawimawh  sak  te    (hun  kan intiam  a  nih  chuan  hun  taka  thlen,  sawmna  ngaih pawimawh, phone/ e-mail chhan  let)  leh fakna  tura fakte hi mi kan ngaih pawimawhna  lantirna  thenkhatte chu a ni. Tin, mi tanpuina dawn thiam hi midangte tana malsawmna kan nih theihna kawng pakhat a ni tih kan hriat tel a tha hle.
4. Mahni  inrintawkna  leh  inngaihhlutna  neih a pawimawh: Mahni inngaihhlutna leh inrintawkna tel
lo  chuan  rilru  hrisel  a  neih  theih  loh. Mahni inngaihhlutna  hi mahni  kan  inngaihdan  emaw  kan inhmuhdan  emawah  leh  kan  thil  ngaihhlut  zawng (value system)-ah a  innghat a, kan nuna mi pawimawhte leh kan bul vela mite min ngaihdan nia kan hriatah thui tak a innghat bawk thin. Mahni inngaihhlut tih hian chapona  lam a kawk  lova, Pathian  thu chuan, mahni  inngaihhlut  tawk a  liama  inngai hlu  lova…(Rom 12:3) a tih ang khan, mahni  inngai pawimawh tur chu kan ni a  inngaihhlut erawh chu a  tha  lo a ni. Pathianin a duh ang  takin min siam a, chan neiin khawvelah min dah a, a  thisen hlu  takin min  tlan a,  thiltihtheihna, finna,  thiamna,  talent hrang hrang min pe a, kan hlu a ni. Mahni inngaihlu tur chuan mahni kan inbihchian a, Pathian mitah leh kan vela mite tana kan hlutna te kan chhut chian fo a ngai a ni. Kan theihna leh kan thatna te, kan talent neih te hai chhuah tum te a tul a,
nunpui kan tum bawk tur a ni. nun pui tum bawk tur a ni. Kan  tlin  lohna  te pawh hriatchian  tur  a ni  a,
mahse mahni  indem ringawt  lovin  insiamthat  tum zawk tur a ni. ‘Engmah ka ni ve lo,  thiam engmah ka nei ve lo, tangkaina ka nei ve lo’ tih ang tawngkam hi hman chin  loh  tur a ni.Mahni  insitna hi  inngaihtlawmna a ni hran lova, inngaihtlawmna dik tak chu mi mahni kan inhmangaih anga midang kan hmangaih  theihna  leh mahni  aia midang  tha  zawka ngaih  theihna  hi  a  ni zawk .
Mahni kan inngaihhlut loh chuan, mahni inrintawkna a  awm  thei  lova,  rilru  a  hrisel  thei  lovin mi  dangthuhnuaiah kan kun reng duh khawp mai. ‘Engtinnge miin min  ngaih  ang  le?’  tih  ngaihtuahna  hi mahni inrintawkna min neih  tir  thei  lo bertu niin  rilru zir
mite chuan an sawi thin. Mi min ngaihdan tur thlir lo
chu kan awm mang  lovang,  a chhan  chu Abraham
Maslow-a sawi ang khan mi fak leh miin tha min tih
pui duhna hi mihring mamawh pakhat a ni. A tulna
chin pawh a awm. Amaherawhchu, kan nun kaihruaitu
leh  thununtu  atana  kan  hman  a,  kan  duh  dan  leh
ngaihdan aia mi min  sawi dan  tur kan dah  san  tlat
chuan  kan  nun  a  ti  hreawm  hle  ang.   Mahni
inngaihhlutna  leh  inrintawkna  hi  naupan  tet  atanga
intuh  tan  a  ni  a,  kan  thil  tawn  a  zir  leh  kan  rilru
puthmang a zirin a thang lian chho zel a ni. Mahni
inrintawkna neih  tih hian Pathian rin  loh  lam ni  lovin,
keimahnia  thiltihtheihna  Pathianin  a  dah  sa  hman
theihna hi a ni zawk. Kan  tih  tur chin kan  tih ve a
ngai phawt a ni. Mahni inrintawkna nei tur chuan thil
engkimah mahni duh dan/ tha tih dan chiang tak kan
neih a pawimawh a, mi tih vanga thil ti ve mai lovin
chhan  tha  tak kan nei  tur a ni. Kan  theihtawp chhuaha,
a bak chu Pathian kuta dah mai tur a ni. Kan thil tihin
kan  duh  ang  rah  chhuah  lo mahse  theihtawp  kan
chhuah  avanga  lawm  chungin  beidawng  duh  lova
kawng tha zawk ngaihtuah leh mai tur a ni.
5. Pen chhuah ngam a ngai: Nun phung thlak danglam
hi mi  tam  tak  chuan kan  huphurhin  kan  hlau  thin.
Kan  dinhmun  (nupa  inkar,  kan  hna  etc)  hreawmin
hlim  lo em em mah  ila, chu dinhmun chhuahsan a,
hriat  ngai  loh  rama  luh  ai  chuan  hreawm  tuar  kan
thlang zawk fo thin. Hei hian nun beidawnnaah min
hruai lut duh khawp mai. Tin, mi thenkhat chuan kan
dinhmun nuam leh him tak nia kan hriat chhuahsan a,
dinhmun  hreawm  deuh  zawk  zawh  kan  ngam  loh
avangin kan nih tur ang kan ni pha lovin, kan tangkai
tur angin kan  tangkai  loh phah bawk  thin. Rilru hrisel
nei tur chuan kan dinhmun siam that nan hma la turin
kan pen chhuah a ngaih a tul hun a awm thin.
6. Mahni rilru  thunun: Kan hlim  leh hlim  loh hi kan
kutah a innghat thui khawp mai.Susan Miller-i chuan
‘Tu emaw avanga i thinrim emaw, i hlim loh emaw,
inthiamlohna nasa tak emaw i nei a nih chuan, chu mi
chuan a thunun che tihna a ni’ a ti. Kan nunah hian
thunun  theih  loh  thil kan ngah em em a. Entirnan,
kan hmel te, kan pian leh murna te, khua that leh that
loh  te, midang awm dan  te, mi min  sawi dan  te,harsatna
lo  thleng  thin  te hi kan  thunun  thei  lo. Amaherawhchu
thunun theih pakhat kan nei a, chu chu engtinnge kan
nuna thil lo thlengte hi kan lo dawnsawn tih hi a ni.
Kan lo dawnsawn dan a zirin kan nun a hlimin a hlim
lo  thei a, beidawnnaah kan  lut  thei a, mi puitling zawkah
kan chhuak thei zawk bawk a ni. Rilru hrisel nei tur
chuan mahni  rilru  kan  thunun  theih  a  pawimawh.
Entirnan, Miin kan chanchin a chhe zawnga an sawi
lo hre ta ila, engtinnge ka lo dawnsawn ang? Mahni
rilru thunun thei lo chuan chawp leh chilhin thinurna
a lan chhuah tir nghal mai thin a.Rilru thunun thei mi
erawh chuan hreawm phah nan hmang lovin  mahni
inen let nan a hmang zawk thin.
Mahni  rilru  thunun  thei mi chuan an  thil ngaihhlut
zawng a zirin duhthlanna an siam a, an chet hmain an
ngaihtuah  hmasa  thin. An  nuna  thil  duhawm  lo
lothleng thin  te avangin an rilru an  ti hnual duh lovin,
a inbawhbeh tir duh lova, thil tihdanglam theih tawh
lovah an buai lovin an pawm thiam a, thil siam that
theih siam tha tur erawh chuan theihtawp an chhuah
thin. A  tuartu nih reng an  tum  lova, hnehtu nih an
tum zawk thin. An rilru put hmang an thunun thei a,
an  thil  tih dik  loh atangin    inzir  thar zel an  tum a,
harsatna pawh malsawmnaah chantir an  tum  thin. ‘Ka
ti thei ang’ tih rilru hi an put tlat thin.
Kan  nuna  thil  lo  thleng  kan  dawnsawn  dan  hi  thil
hrang hrang- kan mizia, kan chhungte  leh  thian  te,
kan boruak tawn mek etc a zir te a ni thei a, mahse
engmah hian min tih luih tir thei lo. Mihringte hian
ransa  ten  an  neih  ve  loh  hmanrua  pali  kan  nei  a,
chungte chu mahni  inenlet theihna  te, chhia leh  tha
hriatna  te,  thil  suangtuah/ngaihruat  theihna  te  leh
tumruhna te hi an ni. Kan thil lo dawnsawn dan dik
loh chang pawh awm mahse kan inenlet a, kan tih dik
loh lai kan siam that a, kan thil tihin nghawng a neih
dan tur kan suangtuah hmasak thin a, kan chhia leh
tha hriatna kan hman a,  tumruhna  tak  tak kan neih
chuan mahni  rilru  hi  kan  thunun  thei  a  ni. Heng
hmanruate hi kan hman ngun chuan kan hmang thiam
tawlh tawlh mai dawn a ni.www.mizoramsynod.org
7. Harsatna hmachhawn thiam a pawimawh: Harsatna
tawk lo mihring kan awm awm lo ve. Kan harsatna
tawhte ai chuan, harsatna kan lo dawnsawn dan leh
hmachhawn dan hian  thui  tak kan nun a kaihruai zawk
a ni. Harsatna hmachhawn dan tha thenkhatte chu –
harsatna  lai chauh rilrua dah  lova, harsatna sutkian
theih dan kawng zawn  te, midang kan  rin zawngte
nena sawiho  te, min  tanpui  theitu  tur pan hreh  loh  te a
ni. Min tanpui theitu ber Pathian rawn chung leh kan
mi  rin  zawngte  nena  sawiho  hnua harsatna  sutkian
dan  kawng  hrang  hrang  kan  ngaihtuah  zinga  a  tha
ber  tura  ngaih  chu  tih  a,  a  lo  tha  lo  a  nih  pawhin
kawng dang zawh leh mai tur a ni. Rilru hrisel neite
hi harsatna karah an  lungngai  lo emaw, rilru na an
nei lo emaw an thinrim ngai lo emaw tihna a ni bik
lova, amaherawhchu heng karah hian  tangkai  takin
an  nun  an  la  hmang  thei  a  ni. Tin  harsatna  hian
bawhbeh chang nei ve bawk mah se, an tho leh thuai
thin a ni. Hetianga  ti  thei  tur chuan midangte nena
inkungkaihna  tha neih  te, kan  thil tawn atanga thil  tha
zir chhuah  tur zawn  thiam  te, beiseina neih  tlat  te,
kan nitin thil tih te hi chhan leh awmze neia tih tum
tlat te, midangte tana inhman duh tlatna te kan neih a
ngai  a, mahni  inenkawl  that  a  pawimawh  bawk.
Harsatnate hi puitlinna kawnga min hruaitu a ni tih
hria a, chutiang atana hman  tangkai kan  tum  tlat chuan
harsatna karah pawh kan hlim thei a ni.
8. Nun buk tawk thiam a pawimawh: Mawhphurhna
hrang  hrang  kan  nunah  hian  kan  nei  teuh  a,  rilru
hrisel nei tur chuan hengte hi kan buk tawk thiam a
pawimawh hle. Nuten mawhphurhna hrang hrang kan
neih hlen chhuak turin tan lak kan ngai hle a.Tu leh
fate enkawlna thuah  te ei zawnna kawngah  te mi dang
te  leh  chhungkhat  lainate  nena  kan  inkar  thuah
khawngaih  rawngbawl  hna    thawk  tura  hma  kan
laknaah te rual khai taka kalpui thiam a ngai awm e.
Hlawhtlinna kan tih hi enge ni tih hi kan ngaihtuah
chian erawh a ngai. Kan  thlen chin china duh tawk
leh  lawm  zel  chunga  hma  lam  pan  zel  theih  hi a
pawimawh. Duh  tawk  chin  kan  neih  loh  chuan
hlawhtling kan inti thei lova, thawk vak mah i la, kan
hlim thei chuang lova, kan duh belh zel zawk a ni.
Kan mawhphurhna  hrang  hrang  kan  tih  dan  te  leh
kan tih hun te a pawimawh dan a zira kan siam rem
a, kan  thawh  theih  loh khawp mawhphurhna kan  insiam
loh  a  pawimawh.  Tin,  kan  sawi  tak  ang  khan,
hnathawh hun leh hahchawlh hun te, thil tangkai tih
hun te leh intihhlim hun te, midang ngaihsak hun leh
mahni  inngaihsak hunte hriat a pawimawh khawp mai.
9. Pathiana rinna nghah tlat a pawimawh: A tawp nan
leh a pawimawh berah chuan Pathian rin  tlatna  leh
Pathian a  innghah  tlatna hi rilru hahdamna  leh hriselna
min petu ber a ni.  Pathian rinna leh sakhua nghet tak
neih hi rilru lam zir mite chuan an ngai pawimawh
em em a. Zir chianna an neiha an hmuh chhuah fo
thin  chu, Pathiana  rinna  nei mite  hian  harsatna  an
hmachhawn  thiamin Pathian ringlo mite aiin an pal
tlang thei zawk a ni tih hi a ni. Mihring tih theih baka
thil  titheitu a awm a ni  tih rinna hian beidawnna karah
pawh beiseina min siam a, nun a hlim phah thin a ni.
Keini Pathian nung ringtute chuan kan rinna hi kan
hrisel pui ngei  tur a ni. Tin, kan bible hian rilru hrisel
neihna kawng min khawhhmuh nasa hle a (Rom 12:
9-21  etc),  Pathian  thu  zawm  hi  rilru  hrisel  neihna
kawng a ni tih kan hriat thar leh a pawimawh.
RILRU LAM NATNA (Mental illness/disorder)
Rilru lam hriselna tih sawia kan  sawi tel loh theih loh chu
rilru lam natna hi a ni. Sawi vek hman lo mah ila a hnuaia
kan han tarlan engemaw berte hi kar hnih thum vel kan nei
tawh  a,  kan  nun  phung  a  tihbuai  chuan,  rilru  lam  doctor
(Psychiatrist) hnenah emaw in entir a tha ang.
· Kan nun a hlim lohva, thil hlimawm tak pawn min tih
hlim zawh tawh loh chuan.
· Chhan  mumal   awm  lova  hlauhthawnna  leh
mangannain min tihbuai reng chuan.
· Mi hlauh ve vak loh eng emaw bik tak hlauh em em
kan neih chuan.
· Thih chakna emaw thih hlauh em emna emaw ka neih
chuan
· Chhan mumal awm  lova kan hlim em em a, engkimah
kan phur thin aia kan phur luattuk thin chuan.
· Zirlaite tan kan zirlaia kan tlak hniam telh telh chuan
· Ngaihtuahna kan duh miah loh min tibuai tlattu kan
neih emaw thil  tih tul  lo ti  lo thei  lova kan awm emaw
chuan.
· Mi dang rinhlelh tlatna kan neih emaw, thil nia kan
hriat  chian  em  em  tumahin min pawmpui ve  loh a
awm chuan.
· Mi hriat ve loh aw kan hriat emaw, hmuh ve loh thil
kan hmu emaw a nih chuan
· Kan chauh ngawih ngawih a, mut theih loh leh chaw
ei tui loh te kan neih deuh reng chuan
· Na neuh neuh, natna tak hmuh chhuah hleih theih si
loh kan neih chuanwww.mizoramsynod.org
· Khawng leh biak theih loha kan awm fo chuan
· Lungphu  rang,  thaw  hah,  kut  ke  mu  emaw,
chawmawlh  emaw,  awm  hle  hle  thei  lova  thi mai
dawna inhriatna kan neih leh thut thin chuan
· Rilru hahna  leh manganna kan neih emaw harsatna
hmachhawn dan kan thiam tawk loh emaw thil sawi
chhuah duh midang hnena sawi ngam si loh kan neih
tlat chuan.
Tlangkawmna: Rilru hriselna hi mitin neih theih a ni
a,  kan  ta  theuh  a  ni  thei  a  ni.  Rilru  hriselna  atana
pawimawh kan sawi  tak  te khi mi  tam  tak chuan rilru
hrisel nana a pawimawhna hre chuang  lova kan  lo  tih
reng  thin a nih a rinawm. Rilru hrisel nana a  that zia
hre thar chungin phur takin i ti zel ang u. Rilru hrisel
neih  hian  rilru  lam  damlohna  lakah min  veng  thei  a,
amaherawhchu rilru lam damlohna hi chu natna a ni a,
kan inven theih loh chin thui tak a awm a ni. Chuvangin
ri lru  lam  damlohna  nei te  hi   kan  hmusit   emaw  kan
thinhrik mai tur a ni lo. Tu chungah pawh a thleng thei
a ni. Kan thu tarlan takte atang khian rilru hrisel neih
pawimawhna   ngaihtuah zui zelin    rilru hrisel nei  tur

hian kan phak tawkah tan i la theuh ang u.